اصطلاحات و نشانه های موسیقی - قسمت بیست و ششم از درسهای تئوری

برای خواندن یک قطعهٔ موسیقی و اجرای آن علاوه بر دانستن نام و کشش نت‌ها، جای آنها بر روی ساز، گام آهنگ، علائم تغییر دهنده و دیگر اطلاعات تئوری موسیقی، لازم است با اصطلاحات و نشانه های موسیقی ، علائم اختصاری و کاربرد آنها هم آشنا باشید تا بتوانید قطعه را درست و با احساس از آب در بیاورید.

نشانه‌هایی که در کنار قطعات موسیقی نوشته می‌شود برای کمک به دریافت حالت (Nuance) درست و مناسب قطعه، اجرای ساختار و فرم دقیق و ریزه‌کاری‌های آن است و دانستن آنها لازمهٔ کار هر نوازنده. خلاصه از ما گفتن بود!

می خواهید به صورت آنلاین گیتار زدن را یاد بگیرید؟
با خرید عضویت ویژه آکادمی لامینور به صورت آنلاین و به صرفه یادگیری گیتار را شروع کنید. مشاهده سری آموزشی گیتار برای تازه کارها  : مسیر آموزشی قدم به قدم به سوی گیتار پاپ

• نشانه های موسیقی از نظر هدف و کارکرد به دو دسته تقسیم می‌شوند:

۱- اصطلاحاتی که حالت بیرونی (Extrovert Nuance) قطعه را مشخص می‌کنند.

این اصطلاحات مواردی مثل تندی و کندی، تُندا یا تمپو، شدت و ضعف، سرعت قطعه با مقیاس مترونوم و انواع نت‌های زینت را توضیح می‌دهند.

۲- اصطلاحاتی که لحن اجرا و حالت درونی (Introvert Nuance) قطعه را مشخص می‌کنند.

این نوع از اصطلاحات موسیقی طرز و حالت اجرا را تعیین می‌کنند. برای اینکه بتوانید در بیان این حالات موفق باشید، باید علاوه بر تسلط بر ساز و قدرت نوازندگی، بتوانید احساس درونی خودتان را هم روی ساز به نمایش بگذارید.

• نشانه های موسیقی می‌توانند درون خطوط حامل قرار بگیرند و یا خارج از آن در بالا یا پایین صفحه و یا در بالا و پایین خطوط حامل:

نشانه های موسیقی درون حامل

این نشانه ها داخل خط حامل استفاده می‌شوند، حالت بیرونی اجرای قطعه را مشخص می‌کنند و شامل دو دسته هستند:

۱- نشانه های نت‌واره که نت های تزئینی را نشان می‌دهند.

۲-  نشانه های فرمال که به گویایی و روشن شدن ساختار قطعه کمک می‌کنند، برای جلوگیری از طولانی شدن قطعه استفاده می‌شوند و انواع تکرارها را در قطعه نشان می‌دهند.

نشانه های موسیقی بیرون حامل

این دسته از نشانه ها در بالا یا پایین خطوط حامل نوشته می‌شوند و به دو منظور استفاده می‌شوند: یا به صورت اشکال و علائمی هستند که به طرز اجرای قطعه و دینامیک آن کمک می‌کنند، یا به صورت کلمه و واژه‌های اختصاری وجود دارند و حس و حالت درونی قطعه را تعیین می‌کنند. اما در مجموع، نشانه های بیرون حامل بیشتر به حالت درونی قطعه مربوط هستند.

در بخش بعدی نام، شکل و کارکرد نشانه های موسیقی را با هم بررسی می‌کنیم اما قبل از آن بهتر است یک مقدار دربارهٔ مترونوم صحبت کنیم تا مباحث مربوط به تمپو یا تُندا را بهتر متوجه شوید.

تمپو و مترونوم

تمپو یعنی میزان تندی و کندی یک قطعهٔ موسیقی. در اولین مطلب تئوری موسیقی گفتیم که کشش نت‌ها نسبت به همدیگر تعیین می‌شود یعنی نت گرد هرچه قدر که طول بکشد، نت سفید نصف آن است؛ یا کشش نت سیاه هر چه قدر که باشد، کشش نت سفید دو برابر آن می‌شود. اما اینکه کشش نت گرد، نت سفید یا سیاه بر حسب ثانیه و دقیقه چه قدر باشد را چه چیزی تعیین می‌کند؟

این قضیه کاملا قراردادی است. یعنی آهنگساز در سمت چپ بالای قطعه کشش یک نت (معمولا نت سیاه) را به نسبت دقیقه مشخص می‌کند و زمان بقیهٔ نت‌ها با توجه به آن نت مشخص می‌شود. اگر زمان نت‌ها طولانی باشد، طبعا قطعه کندتر می‌شود و اگر زمان نت‌ها کوتاه شود، قطعه تمپوی تندتری دارد.

پس می‌توانیم نتیجه بگیریم که کشش نت ها در هر قطعه با قطعهٔ دیگر متفاوت است اما نسبت زمانی بین نت‌ها همیشه ثابت است. ممکن است در یک قطعه نت سیاه یک ثانیه طول بکشد و در قطعهٔ دیگر نیم ثانیه، اما همیشه سفید دو برابر سیاه است و چنگ نصف سیاه.

برای تعیین تندی و کندی قطعه یا همان تمپو، طول زمانی یک نت را به صورت یک عدد مشخص می‌کنند که آن عدد تعداد آن نت در دقیقه را مشخص می‌کند (BPM = Beats Per Minute).

مثلا اگر عدد ۶۰ جلوی نت سیاه نوشته شود به این معنی است که ۶۰ نت سیاه در دقیقه داریم یا به عبارت دیگر زمان نت سیاه برابر ۱/۶۰ دقیقه یا یک ثانیه است. اگر عدد ۱۲۰ جلوی سیاه نوشته شود یعنی ۱۲۰ تا سیاه در دقیقه داریم یا کشش نت سیاه برابر ۱/۱۲۰ دقیقه (نیم ثانیه) است. حالا بگویید اگر عدد ۱۲۰ جلوی نت چنگ نوشته شود چی؟

مترونوم وسیله‌ای است که تمپو را کنترل می‌کند. مترونوم ها به دو صورت مکانیکی و دیجیتالی وجود دارند و در همهٔ آنها می‌توان عدد تمپو را برای هر ضرب مشخص کرد؛ مترونوم سر هر ضرب تیک تاک می‌کند و شما می‌توانید زمان دقیق هر ضرب را با تیک تاک مترونوم هماهنگ کنید و به اصطلاح سرضرب بنوازید. همچنین می‌توانید سرعت نواختن قطعه را هم تغییر دهید؛ اگر خواستید قطعه را تندتر بنوازید عدد تمپو را بالا می‌برید و برعکس.